Spesifik fobiler, kişilerin nesnelere veya durumlara karşı tehlike seviyesiyle uyumsuz gösterdiği korku ve genellikle buna bağlı olarak edindiği kaçınma davranışlarıyla karakterize bir durumdur. Bu korkular günlük aktiviteler, sosyal etkileşimler ve çocuğun genel gelişimi üzerinde önemli ölçüde engelleyici olabilir.
Çocuklar ve ergenlerde spesifik fobilerin belirtileri genellikle şunları içerir:
- Belirli bir nesne veya duruma maruz kalındığında aşırı ve mantıksız korku veya anksiyete.
- Bazen panik ataklara tırmanabilen şiddette anksiyete atakları.
- Korkunun aşırı veya mantıksız olduğunun farkında olma (daha çok büyük çocuklar ve ergenlerde görülür).
- Korkulan nesne veya durumdan güçlü bir şekilde kaçınma ya da yoğun korku veya anksiyete ile bu duruma katlanma.
- Korkuya maruz kalındığında mide ağrıları, baş ağrıları, baş dönmesi ve titreme gibi fiziksel belirtiler.
- Günlük aktiviteleri, okul performansını ve sosyal ilişkileri olumsuz etkileyen sıkıntı.
Bu yaş grubunda yaygın olarak görülen fobi türleri:
- Belirli hayvanlar veya böcekler (örneğin köpekler, örümcekler veya yılanlar gibi)
- Doğal olaylar veya durumlar (örneğin fırtınalar, yükseklikler, karanlık veya su korkusu)
- Belirli durumlar örneğin dişçiye gitme, uçakla uçma veya kapalı alanlarda bulunma korkusu.
- Kan-enjeksiyon-yaralanma korkuları
Çocuklar ve ergenlerde özel korkuları etkili bir şekilde yönetmek için profesyonel yardım almak önemlidir. Eğer:
- Korku altı ay veya daha uzun süredir devam ediyorsa.
- Fobi, çocuğun veya ergenin günlük aktivitelerini, okul performansını veya sosyal etkileşimlerini önemli ölçüde engelliyorsa.
- Çocuk veya ergen, korkulan nesne veya durumdan kaçınmak için büyük çaba sarf ediyor veya kaçınma mümkün olmadığında yoğun sıkıntı çekiyorsa.
- Çocuk veya ergen, korkuları nedeniyle utanç veya izolasyon duyguları ifade ediyorsa profesyonel yardıma başvurmak önemlidir.
Erken müdahale, özel korkuların başarıyla üstesinden gelmede anahtardır. Ruh sağlığı profesyonelleri, kapsamlı bir değerlendirme sağlayabilir ve uygun tedavi seçeneklerini önerebilir. Bilişsel-davranışçı terapi (BDT), özel korkuları tedavi etmede oldukça etkilidir. BDT teknikleri arasında bilişsel yeniden yapılandırma, maruz bırakma terapisi yer alabilir; bu, bireyi kontrollü bir ortamda kademeli ve sistemli bir şekilde korkulan nesne veya duruma maruz bırakarak, korkularını yönetmeyi öğrenmelerine yardımcı olur.
Ebeveynler ve bakım verenler de psikoloğun yönlendirmesiyle çocuklarına;
- Korkularını yargısız dinleyerek ve duygularını kabul ederek,
- Çocuklarının gösterdiği sıkıntı seviyesini mantıksız bulsalar dahi empati kurarak ve küçümsemeyerek güvenli bir alan sağlamak,
- Korkuları hakkında açık iletişimi teşvik ederek,
- Gerekli olduğunda profesyonel yardım aramak ve önerilen tedavilere uyum sağlayarak destek olabilirler.
Sonuç olarak, çocuklar ve ergenlerde özel korkular yaygındır ve derinden rahatsız edici olabilir, ancak doğru destek ve müdahalelerle aynı zamanda oldukça tedavi edilebilirler. Belirtileri erken tanımak ve profesyonel yardım aramak, fobilerden etkilenen genç bireylerin yaşam kalitesini önemli ölçüde iyileştirebilir, korkularıyla yüzleşmelerine ve günlük hayatlarında daha tam olarak yer almalarına yardımcı olabilir.
